Để có thể cùng các con học chơi cờ, các bạn phải tìm hiểu đôi chút về cờ vua, các nguyên tắc đi quân và cách chơi. Hy vọng với bài hướng dẫn dưới đây sẽ giúp các vị phụ huynh phần nào hiểu được các quy tắc khi chơi cờ và hỗ trợ các cháu học tại nhà.
Cờ vua là trò chơi trí tuệ gồm 2 người chơi. Một bên cầm quân trắng, một bên cầm quân đen.Mỗi bên lần lượt thực hiện nước đi của mình.
- Bàn cờ vua gồm 64 ô
- 8 hàng ngang, 8 cột dọc.
- Cách sắp xếp các quân như trong hình.Luật cờ vua quy định:- Bên trắng luôn luôn đi trước.
- Hậu trắng luôn đứng ở ô màu trắng.
1. Quân cờ và giá trị các quân.
Tốt
Chúng ta bắt đầu với quân tốt. Tốt là chú lính chì nhỏ bé nhất bàn cờ. Chú có giá trị 1 điểm.
Mã
Quân mã có giá trị 3 điểm.
Tượng
Giá trị của tượng cũng như của mã, 3 điểm.
Quân xe là 1 quân khá mạnh trên bàn cờ. Nó có giá trị lớn hơn quân mã và quân tượng vì nó di chuyển được nhiều hơn. Quân xe có giá trị 5 điểm.
Hậu
Quân mạnh nhất bàn cờ là quân hậu, với sức mạnh lan tỏa như xe và tượng. Quân hậu có giá trị 9 điểm.
Vua
Cuối cùng là quân vua.
Theo bạn, quân vua có giá trị bao nhiêu?
100 điểm? 1000 điểm? Trong cờ vua, mất vua là thua cờ. Vì vậy quân vua chính là cả ván cờ.
Trẻ thường dễ dàng học giá trị của các quân mà không cần hiểu ý nghĩa của chúng. Mặc dù trẻ có thể nói rằng quân Mã 3 điểm, quân Xe 5 điểm, nhưng chúng vẫn không muốn đổi quân Mã lấy quân Xe của đối phương bởi chúng không muốn bị mất quân Mã của mình. Khi đó, chúng ta có thể hỏi trẻ liệu chúng có sẵn sàng đổi 3” cái kẹo” để lấy 5 “cái kẹo” không, như vậy trẻ sẽ dễ dàng hiểu và liên tưởng đến các quân trong Cờ vua. Bạn cũng có thể giúp trẻ nhớ được giá trị của quân cờ bằng cách hỏi giá trị của các quân mỗi khi di chuyển chúng.
2. Cách đi quân và bắt quân đối phương
2.1 Quân Xe
Bài học này sẽ dạy các bạn cách di chuyển xe và cách dùng xe mình để bắt quân đối phương.
-
Quân Xe đi theo cột dọc và hàng ngang.
- Nó có thể đi tiến, đi lùi, sang phải, sang trái.
- Quân Xe có thể bắt quân của đối phương bằng cách bỏ quân đối phương ra khỏi bàn cờ và đặt Xe mình vào vị trí thay thế.
- Quân Xe không thể nhảy qua đầu các quân khác để đi.
- Xe bị chặn bởi tốt của mình.
- Xe trắng có thể bắt quân tốt đen của đối phương.
2.2 Quân Tượng
- Quân tượng đi theo các đường chéo.
- Tượng đứng ở ô màu trắng sẽ đi theo các đường chéo trắng.
- Tượng đứng ở ô màu đen sẽ đi theo các đường chéo đen.
- Cũng giống như quân Xe, quân tượng có thể bắt được quân của đối phương nếu quân của đối phương nằm trên đường đi của tượng.2.3 Quân Hậu
- Quân hậu là quân mạnh nhất bàn cờ.
- Quân hậu có thể di chuyển giống quân Xe theo hàng ngang, cột dọc.
- Quân hậu cũng có thể di chuyển giống quân tượng theo các đường chéo.
- Tại vị trí trung tâm bàn cờ quân hậu có thể đi đến 27 vị trí.2.4 Quân Vua
- Mỗi khi di chuyển quân vua chỉ được đi 1 ô duy nhất.
- Quân vua có thể đi tiến, đi lùi, đi ngang, đi dọc, đi chéo.
- Vua trắng có thể bắt quân đối phương nếu quân đó nằm trên đương đi của Vua.
Đối với quân vua có 1 quy định đặc biệt.
Vua không được đứng hay di chuyển đến ô mà nó có thể bị bắt bởi quân đối phương.
Ở đây vua không thể di chuyển đến vị trí mà nó có thể bị bắt bởi xe đổi phương.
Trong thế cờ trên đây vua trắng chỉ có thể đi đến 1 ô duy nhất.
Tất cả các ô khác đều đã bị quân đen kiểm soát.
2.5 Quân Mã
Quân mã là 1 quân cờ thật đặc biệt. Nó di chuyển không giống với bất kỳ quân nào khác trên bàn cờ. Có lẽ quân mã có cách nhảy giống những chú ngựa.
- Quân mã trên bàn cờ vua di chuyển theo hình chữ L. Nó có thể đi tiến, lùi, trái, phải.
- Trong hình, quân mã có thể di chuyển đến tất cả các điểm có hình tròn.
- Một điểm đáng lưu ý trong cách di chuyển mã, là khi mã đứng ở ô màu trắng nó bắt buộc phải di chuyển đến ô màu đen, và ngược lại.
Trong hình trên, quân mã trắng có thể bắt được tất cả các tốt đen đứng trên đường đi của nó.
Không giống như các quân khác, quân mã có thể nhảy qua các quân khác để đến vị trí nó cần đến, giống như 1 chú ngựa.
2.6 Quân Tốt
Tiếp theo đây chúng ta sẽ học về cách di chuyển của quân cuối cùng trên bàn cờ. Quân tốt.
Ở lượt đi đầu tiên, quân tốt có thể tiến lên 1 ô hoặc 2 ô.
Sau nước đi đầu tiên, quân tốt chỉ được tiến lên 1 ô duy nhất.
Quân tốt không được đi lùi.
Trong thế cờ ở hình trên, cả 2 tốt đều bị phong tỏa, không bên nào di chuyển được.
Không giống như các quân khác, quân tốt không bắt quân nằm trên đường đi của nó.
Tốt đi thẳng nhưng bắt quân theo đường chéo.
3. Những nước đi đặc biệt trong Cờ Vua
3.1. Phong Cấp Tốt
Quân tốt khi tiến xuống hàng ngang cuối cùng sẽ được phong cấp thành: Hậu, Xe, Tượng, Mã. Tùy người chơi lựa chọn 
Trong hình, quân tốt đã phong cấp thành Hoàng Hậu.
3.2. Bắt Tốt Qua Đường
Hãy nhớ rằng quy tắc bắt tốt qua đường luôn luôn xuất hiện khi quân tốt của mình bắt tốt của đối phương nếu nó di chuyển xuyên qua nước bắt quân của mình.
Bên trắng có tốt ở hàng thứ 5.Bây giờ đến lượt bên đen đi. Anh ta có quân tốt ở cột bên cạnh.
Bên đen vừa mới đẩy tốt của anh ta lên 2 ô.Bây giờ trắng có thể lựa chọn, anh ta có thể bắt tốt đen.
-Bên trắng đã thực hiện xong nước bắt tốt qua đường.
3.3. Nhập Thành
Nhập thành: Đây là nước đi cho phép đổi vị trí giữa Vua và quân Xe. Cả Vua và Xe được di chuyển đồng thời chỉ được tính có một nước đi mà thôi.
Cách thực hiện nước đi Nhập thành : Cầm Vua di chuyển 2 ô về hướng Xe, sau đó cầm tiếp Xe di chuyển về hướng Vua, đi qua mặt Vua và đặt ngay vào ô bên cạnh Vua.
Điểm đặc biệt của nước đi này là: Vua thông thường chỉ được phép di chuyển từng ô một thì ở đây được di chuyển qua 2 ô, và Xe thì lại có thể nhảy qua đầu Vua.
Nhập thành là nước đi quan trọng trong mỗi ván cờ, không những chỉ nhằm mục đích an toàn Vua mà còn nhanh chóng đưa Xe ra tham chiến để giành thế chủ động.
Vì mỗi đấu thủ có 2 Xe, nên chúng ta có đến 2 cách nhập thành :
Cách 1 : Bên trắng đã thực hiện nước nhập thành ngắn (còn gọi là nhập thành cánh Vua) kí hiệu là
“ 0-0 “ (Bên trắng)
Cách 2 : Bên đen đã thực hiện nước nhập thành dài (còn gọi là nhập thành cánh Hậu) kí hiệu là “ 0-0-0”
Các điều kiện để Nhập thành ( có 6 điều kiện )
1. Mỗi bên chỉ được phép nhập thành duy nhất một lần trong suốt cả ván cờ.
2. Vua và Xe tính cho đến thời điểm nhập thành vẫn chưa hề di chuyển khỏi vị trí lần nào.
3. Giữa Vua và Xe không có bất cứ quân nào khác (nghĩa là khoảng trống )
4. Trong khi nhập thành, Vua không bị bất cứ quân nào của đối phương chiếu.
5. Sau khi nhập thành, Vua không rơi đúng vào nước chiếu của quân đối phương.
6. Khi nhập thành, Vua không di chuyển qua ô cờ đang bị quân đối phương kiểm soát
Chú ý: + Luật Cờ vua quy định khi thực hiện nước nhập thành, đấu thủ phải cầm Vua trước sau đó mới cầm Xe. ( Nếu cầm Xe trước sẽ phải thực hiện nước đi quân Xe )
+ Nhập thành không phải là nước bắt buộc.
